Het Tihar festival is voor de bevolking in Nepal – en ook in India – zeer belangrijk en wordt jaarlijks overal in het land uitgebreid gevierd. Dit hindoeïstische festival duurt in totaal 5 dagen. Elke dag heeft een eigen thema en kent speciale feestelijkheden en rituelen. De belangrijkste dagen zijn dag 3 waarbij het Festival of Light (Diwali) gevierd wordt en dag 5 met het ‘Bhay Dooj’ festival, de ‘broers en zussen’ dag.
Tijdens het Tihar festival geven vrienden, familie en collega’s elkaar over en weer geschenken als een gebaar van liefde en genegenheid. Heerlijke gerechten, waarbij verschillende soorten zoetigheid horen, worden samen gegeten. Van groot belang is ook het eren van verschillende dieren tijdens Tihar.
Op de eerste dag staan de kraaien en raven op 1. Zij worden deze dag gevoed met zoet voedsel en lekkernijen, die speciaal voor hen op de daken van de huizen worden gelegd. Het gekras van de verzamelende kraaien is een symbool van verdriet voor hindoes en men gelooft dat het voeden van de kraaien verdriet en dood kan voorkomen.
Dag twee is de dag van de honden. Zij worden beschouwd als boodschappers van Shiva en worden op deze dag aanbeden als een god. Ze krijgen o.a. een bloemenkrans om hun nek en dragen een rode of witte tika op het voorhoofd.
Op de derde dag – tijdens het lichtfestival – vinden de belangrijkste rituelen plaats van het Tihar festival. In de ochtend worden de koeien ‘aanbeden’. Deze heilige dames, die overal in Nepal op straat rondlopen – worden gezien als symbolen van welvaart en ook zij ontvangen een krans en een tika. Op de vloeren van huizen en buitenplaatsen worden met de hand rangoli’s (decoratieve patronen) gemaakt van gepigmenteerde rijst, bloem, zand en bloemblaadjes. Deze prachtige decoraties zijn ervoor om verschillende hindoegoden en godinnen in het huis te eren en te verwelkomen. ‘s Avonds wordt de godin van rijkdom en gezondheid – Laxmi Ganesha – vereerd door Diya’s (lantaarns van klei) en kaarsen rondom het huis aan te steken. Met muziek, zang en dans gaan de kinderen van deur tot deur in ruil voor een blessing in de vorm van geld. De rest van de avond wordt doorgebracht met het tellen van hun nieuw verworven rijkdom! Holi heeft me verteld dat de meisjes altijd het meeste geld ontvangen en dat het de jongens past dit eenvoudigweg te accepteren.
Tijdens de vierde dag worden ossen op dezelfde manier aanbeden als de koeien en honden. Sommige, maar niet alle hindoes, doen de Govardhan Puja, dat is aanbidding in de richting van de berg Govardhan. Hiervoor maken ze een ‘mini-berg’ van koeienmest om de Govardhan te vertegenwoordigen. Deze dag wordt gezien als het begin van het nieuwe Nepal Sambat kalenderjaar, de nationale Nepalese maankalender.
De laatste dag van het Tihar festival staat in het teken van ‘Bhai Dooj’. ‘Bhai’ betekent broer en ‘Dooj’ betekent de tweede dag na de nieuwe maan. De zus geeft haar broer(s) een tika op het voorhoofd om hem een lange levensduur te garanderen en danken voor de bescherming die hij haar biedt. De band tussen broer(s) en zus(sen) is uniek in Nepal. De gedachte daarbij is dat zij elkaars beste vrienden, beschermers en bewonderaars zijn en elkaar onvoorwaardelijke liefhebben.
Om de nauwe band tussen broer en zus te versterken, wordt er tijdens de puja een traditioneel ritueel uitgevoerd. De zus druppelt olie uit een koperen kruik op de haren van haar broer, waarna een zevenkleurige tika wordt aangebracht op zijn voorhoofd. Vervolgens geeft de broer op dezelfde manier de tika aan zijn zus(sen) en worden er geschenken uitgewisseld.
Goed om te weten: Dit ritueel kan ook worden uitgevoerd onder vrienden om elkaars band te versterken. Hierdoor wordt de mogelijkheid om (ooit) met elkaar te trouwen voorgoed onmogelijk, dus let op wat je doet! Dus als je in Nepal tijdens Tihar wordt uitgenodigd voor de ‘broers en zussen’ dag en door de familie de blessing wordt georganiseerd tussen jou en de dochter of zoon, dan weet je dat jij WEL wordt gezien als familielid, maar NIET als mogelijke levenspartner voor de ongetrouwde dochters en zonen.
Jongens en meisjes worden in Nepal niet geacht elkaar buiten school of familie te ontmoeten. Echter, zodra ze elkaar tijdens de ‘broers en zussen’ dag elkaar de tika hebben gegeven, is dit geen probleem meer. Ze zijn dan immers familie van elkaar geworden en kunnen elkaar ook zonder toezicht ontmoeten. Het is voor mij telkens fascinerend om te zien en te ervaren hoe sterk de rituelen verweven zijn met de cultuur.
Thomas
